Uchwała Sądu Najwyższego w zakresie rozszerzonej prawomocności klauzul niedozwolonych

Sąd Najwyższy uchwałą z dnia 20 listopada 2015 r. wydaną w sprawie III CZP 17/15 rozstrzygnął toczący się od dłuższego czasu spór co do zastosowania art. 479⁴³ kodeksu postępowania cywilnego którego przedmiotem jest tzw. rozszerzona prawomocność klauzul niedozwolonych. Kwestie te mają również wpływ na przedsiębiorców telekomunikacyjnych, którzy również często w swych wzorcach umownych zawierają klauzule niedozwolone.

Powyższa uchwała została podjęta na wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego i w związku ze składem rozstrzygającym kwestie (7 sędziów) stała się zasadą prawną.

Z sentencji uchwały, jak i jej uzasadnienia wynikają następujące konkluzje:

1. Prawomocność wyroku uznającego dane postanowienie za klauzulę niedozwoloną wiąże przedsiębiorcę, który był stroną postępowania o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone, a także wszystkich konsumentów związanych tym wzorcem umowy, co oznacza, że konsumenci objęci postanowieniem uznanym za klauzulę niedozwoloną, nie biorący udziału w zakończonym postępowaniu, mogą ponownie wytaczać powództwa o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone przeciwko temu samemu przedsiębiorcy.
2. Orzeczenie uznające dane postanowienie stosowane przez przedsiębiorcę za klauzulę niedozwoloną wyłącza możliwość ponownego powództwa wobec tego przedsiębiorcy, kiedy przedsiębiorca ten zmienia jedynie kosmetycznie treść postanowienia, ale sens i treść normatywna postanowienia pozostaje taka sama. W tym przypadku postanowienie zmienione jedynie kosmetycznie nadal pozostaje klauzulą niedozwoloną.
3. Prawomocność wyroku uznającego dane postanowienie za klauzulę niedozwoloną nie rozciąga się na innych przedsiębiorców stosujących takie same lub tożsame postanowienie, jak te uznane za klauzulę niedozwoloną. Przeciwko takiemu przedsiębiorcy można ponownie wytoczyć pozew o uznanie postanowień wzorca umownego za niedozwolone.
4. Rozszerzona prawomocność klauzul niedozwolonych ma istotny wpływ na orzeczenia Prezesa UOKiK w zakresie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów poprzez stosowania klauzul niedozwolonych. Oznacza to de facto, że przedsiębiorcę, który stosuje takie same lub tożsame postanowienia do klauzul niedozwolonych nie można ukarać za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na stosowaniu klauzul abuzywnych, bez uprzedniego zakończonego prawomocnie postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

W zakresie punktu 4 należy zauważyć, że od 17 kwietnia 2016 roku (jak wskazuje sam organ na swej stronie internetowej) to Prezes UOKiK w decyzji administracyjnej będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania. Decyzje Prezesa UOKiK uznające postanowienie za niedozwolone będą mieć skutek tylko w stosunku do przedsiębiorcy, który je stosuje oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji.